W dniu 8 kwietnia 2021 roku przypadła 105. rocznica wydarzenia, które zaowocowało rozwojem terytorialnym stolicy. Po upływie ośmiu miesięcy od opuszczenia miasta przez Rosjan i – rychłego – zajęcia ich miejsca przez Niemców, generał-gubernator Hans von Beseler, działając z inspiracji ruchów obywatelskich, wydał dekret o poszerzeniu granic Warszawy, wcześniej zepchniętej przez Rosjan do rangi jednego z miast gubernialnych i jednej z szeregu nadwiślańskich twierdz, mających umożliwić utrzymanie podbitych ziem i bronić zachodnich rubieży imperium Romanowych. Jej powierzchnia wzrosła wówczas niemal czterokrotnie, zaś w obręb miasta włączono dotychczasowe przedmieścia, leżące na zewnątrz pasa umocnień, wzniesionych w XVIII i XIX stuleciu. W nowych granicach administracyjnych znalazły się tereny postrzegane dziś jako rdzennie warszawskie: Rakowiec, Ochota, Mokotów, Czerniaków, Saska Kępa, Grochów, Gocław, Targówek, Bródno, Żoliborz, Młociny, Marymont i Powązki. Ów moment stał się początkiem Wielkiej Warszawy – dzisiejszej metropolii, stolicy województwa mazowieckiego i Polski. Chcąc dotrzeć do szerokiego grona odbiorców oraz przypomnieć tak istotny moment w kilkusetletniej historii stolicy, Muzeum Niepodległości w Warszawie, w partnerstwie z Instytutem Historii Akademii Finansów i Biznesu Vistula oraz Towarzystwem Przyjaciół Warszawy, zorganizowało 26 lutego 2021 roku Ogólnopolską Interdyscyplinarną Konferencję Naukową. Przedsięwzięcie objęli patronatem honorowym: Marszałek Województwa Mazowieckiego Adam Struzik i Prezydent Miasta Stołecznego Warszawy Rafał Trzaskowski. Podczas obrad przyjrzeliśmy się roli, jaką Warszawa odgrywała w przeszłości i odgrywa do dziś na Mazowszu i w Polsce. Uczestnicy konferencji dyskutowali o historii miasta w latach I wojny światowej i dziejach poszczególnych jego dzielnic, od roku 1916 po czasy współczesne. Do wystąpień zachęciliśmy nie tylko varsavianistów i miłośników historii lokalnej, ale również działaczy samorządowych, pragnących opowiedzieć o szczególnym miejscu 8 swoich lokalnych ojczyzn na mapie i w dziejach regionu oraz całego kraju. Wygłoszone wówczas wystąpienia zostają przedstawione w niniejszej publikacji pokonferencyjnej, którą przekazujemy na Państwa ręce, licząc, że poszczególne referaty naukowców i samorządowców wniosą nowe spojrzenie na stolicę. W obliczu przywoływanych co jakiś czas planów podziału Mazowsza wielu wystąpieniom towarzyszyła chęć podkreślenia, że Warszawa od wieków jest jego integralną częścią. Miejmy nadzieję, że wyciągnięte z konferencji wnioski pomogą podtrzymać tezę, iż przyłączenie przedmieść nie tylko otworzyło przed stolicą widoki na dalszy rozwój, ale także nałożyło na samorząd liczne zadania i obowiązki. Przed Wielką Warszawą nastały dni dziejowe: związane z odzyskaniem niepodległości przez Polskę, z walkami w obronie granic, działaniami wojny polsko-bolszewickiej i Bitwą Warszawską 1920 roku, którą zaliczono w poczet batalii decydujących o losach współczesnego świata. Lata międzywojenne to nakreślenie wizji rozwoju nowoczesnego, europejskiego miasta, jakie widział prezydent Warszawy Stefan Starzyński. Nadszedł tragiczny rok 1939, a wraz z nim wojna, która doprowadziła do zniszczenia tamtej Warszawy… Dziś warszawianki i warszawiacy pragną stabilizacji dla swojego miasta i dalszej integracji – nie tylko, na równi z mieszkańcami innych stolic naszego kontynentu, z Europą, ale – przede wszystkim – z, o wiele bliższym nam, Mazowszem.

PDF do pobrania: W sercu Mazowsza