Wystawa „II wojna światowa w filmie” w Muzeum X Pawilonu Cytadeli Warszawskiej prezentuje bogatą kolekcję plakatów filmowych związanych z tematyką II wojny światowej, pochodzących ze zbiorów Muzeum Niepodległości.
Na ekspozycji zobaczyć można plakaty do filmów polskich, radzieckich, chińskich, czechosłowackich, angielskich i japońskich, które stanowią fascynujący przegląd sposobów, w jakie kino na całym świecie przedstawiało wydarzenia największego konfliktu w historii ludzkości.
Dwudziesty pierwszy wiek przyzwyczaił nas do tego, że plakat filmowy sprowadzony został do kompozycji, w której centralną częścią jest kadr z filmu lub zdjęcie aktorów grających główne role.
Tymczasem powojenny polski plakat filmowy stawiał na artystyczne kompozycje, a ich twórcy często sięgali po proste symbole. W okresie PRL promocja filmu poprzez plakat była najpowszechniejsza, bo… najtańsza, choć plakaty często drukowano w bardzo dużych, bo sięgających kilkudziesięciu tysięcy sztuk, nakładach. Dobrze nagłośniony dzięki plakatowi film przyczyniał się do wzrostu frekwencji nie tylko w dużych aglomeracjach, ale też w małych miejscowościach, w których działały niewielkie kina. Świadomość tego, jakie możliwości propagandowe ma plakat, sprawiła, że nie tylko zleceniodawcy, ale i twórcy szukali w wizualnym przekazie zupełnie nowych rozwiązań artystycznych.
Henryk Tomaszewski wraz z Józefem Mroszczakiem (1910-1975) uchodzą za twórców polskiej szkoły plakatu, ale artystów tworzących plakaty filmowe było wielu. Do najważniejszych należeli m.in. (w kolejności alfabetycznej): Zygmunt Anczykowski (1894-1990), Barbara Baranowska (ur. 1934), Stefan Bernaciński (1915-1989), Witold Chmielewski (ur. 1947), Roman Cieślewicz, Jakub Erol (1941-2018), Wojciech Fangor, Jerzy Flisak (1930-2008), Ewa Frysztak-Witkowska (ur. 1930), Wiktor Górka (1922-2004), Tadeusz Gronowski (1894-1990), Leszek Hołdanowicz (1937-2020), Lucjan Jagodziński (1897-1971), Jan Lenica, Eryk Lipiński, Roman Opałka (1931-2011), Andrzej Pągowski (ur. 1953), Marian Stachurski (1931-1980), Franciszek Starowieyski (1930-2009), Maurycy Stryjecki (1923-2003), Waldemar Świeży (1931-2013), Henryk Tomaszewski, Tadeusz Trepkowski (1914-1954), Włodzimierz (1916-1992) i Elżbieta (1918-?) Zakrzewscy, Stanisław (1909-1971) i Wojciech (1923-1967) Zamecznik oraz Maciej Żbikowski (ur. 1935) i wielu innych.
Patrząc na zebrane na wystawie i zgromadzone w towarzyszącym jej katalogu plakaty trudno oprzeć się wrażeniu, że projektujący je artyści, choć czasem korzystali z filmowych fotosów, to wykorzystywali je do graficznego przetworzenia, przygotowując plakaty z użyciem sztuki fotomontażu. Tworzono też plakaty, w których wykorzystywano sceny lub obrazy z filmu, ale malarsko je ilustrując. Jednak przy projektowaniu plakatów artyści o wiele częściej niż na fotosy i fotomontaż stawiali na znaki i symbole, które w sposób nie zdradzający całej treści mniej lub bardziej delikatnie ją sugerowały.
Prezentowane na wystawie plakaty pochodzące ze zbiorów Muzeum Niepodległości w większości powstały jeszcze w okresie PRL. Ich celem była informacja o filmie i zachęcenie widzów do przyjścia na seans. Wprawdzie nie nazywano tego działaniem marketingowym, gdyż to pojęcie w Polsce wtedy nie istniało, ale plakat pełnił funkcję czegoś w rodzaju materiału reklamowego. Była to jednak reklama artystyczna, a do jej stworzenia zaproszeni zostali najwybitniejsi polscy plastycy.
Katalog wystawy II wojna światowa w filmie
