Szanowni Państwo,

we wrześniu 2024 r. we wnętrzu dawnego aresztu gestapo w alei Szucha pod hasłem „Pamiętamy o Prezydencie Starzyńskim” prezentujemy portret Stefana Starzyńskiego pędzla Hakoba Mikayelyana. Serdecznie zapraszamy do Mauzoleum Walki i Męczeństwa oraz do zapoznania się z publikacjami dotyczącymi Prezydenta Starzyńskiego wydanymi przez Muzeum Niepodległości w Warszawie: https://ksiegarnia.muzeum-niepodleglosci.pl/

Gdy 85 lat temu, we wrześniu 1939 r. wojska niemieckie zbliżały się do granic Warszawy, na złożoną mu przez dowódcę obrony stolicy generała Juliusza Rómmla propozycję ewakuacji Prezydent Starzyński odpowiedział: „Tak jak Pan dzieli los swoich żołnierzy – tak i ja pozostanę wśród swoich”. Już 8 września 1939 r. gen. Walerian Czuma powierzył Prezydentowi pełnię władzy cywilnej w mieście, powołując go na stanowisko Komisarza Cywilnego przy Dowództwie Obrony Warszawy. I w tragicznych dniach walk i oblężenia miasta oraz pierwszych dniach okupacji Starzyński pozostał z mieszkańcami do końca, czyli do chwili uwięzienia przez Gestapo.

Charakterystycznym, zmęczonym i zachrypniętym głosem Stefan Starzyński codziennie zwracał się do ludności stolicy w przemówieniach radiowych, które podtrzymywały ducha oporu. Żarliwymi wypowiedziami zagrzewał do walki, apelował o spokój i porządek, wydawał polecenia. Jego ostatnie przemówienie do ludności walczącego miasta, z 23 września 1939 r., stało się swoistym manifestem i testamentem: „Chciałem, by Warszawa była wielka” – mówił. „Wierzyłem, że wielką będzie. Ja i moi współpracownicy kreśliliśmy plany, robiliśmy szkice wielkiej Warszawy przyszłości. I Warszawa jest wielka. Prędzej to nastąpiło, niż przypuszczaliśmy. Nie za lat pięćdziesiąt, nie za sto, lecz dziś widzę wielką Warszawę. Gdy teraz do was mówię, widzę ją przez okna w całej wielkości i chwale, otoczoną kłębami dymu, rozczerwienioną płomieniami ognia, wspaniałą, niezniszczalną, wielką, walczącą Warszawę” (cytat za: Beata Michalec, „Stefan Starzyński – gospodarz stolicy w latach 1934–1939”, Warszawa 2023).

Aresztowanie Prezydenta Starzyńskiego nastąpiło 27 października 1939. Funkcjonariusze niemieccy przesłuchiwali go w kwaterze Gestapo w al. Szucha, osadzono Prezydenta między innymi w więzieniu tej hitlerowskiej policji na Pawiaku. W świetle ustaleń IPN został zamordowany przez okupanta w grudniu 1939 roku.